Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Bellona coraz częściej produkuje masowe wydawnictwa popularne o nie zawsze dostatecznej jakości ale tu wstydu nie ma. Co prawda jest to trochę dziwaczny przegląd przez całą historię Polski a opisywanych "chwil przełomu" nic ze sobą nie wiąże ale jeśli potraktować to tak jak serię podcastów to okazuje się, że są to ciekawe opracowania historyczne. Niezbyt wymagające ale i niezbyt banalne. W sam raz na drogę do pracy.

Bellona coraz częściej produkuje masowe wydawnictwa popularne o nie zawsze dostatecznej jakości ale tu wstydu nie ma. Co prawda jest to trochę dziwaczny przegląd przez całą historię Polski a opisywanych "chwil przełomu" nic ze sobą nie wiąże ale jeśli potraktować to tak jak serię...

Rozwiń

Zwiń

Audiobook jest ciekawy ale od razu powiem, że proponuję jednak tę książkę czytać tradycyjnie bo jest tu sporo liczb, które warto na spokojnie przemyśleć. A te liczby dają do myślenia.

Np. czy tysiąc zbrojnych dla dawnych pisarzy i kronikarzy to było tyle samo co dla nas - dzisiejszych czytelników? Okazuje się, że ludzie z tamtej epoki liczyli dobrze ale tylko w takim zakresie z jakim mogli się sami zetknąć. Po przekroczeniu zakresu "normalnego" liczby stają się tylko przymiotnikami takimi samymi jak "mnóstwo", "wiele", "ogrom" itp.

Inna sprawa, że za tymi liczbami stoją ciekawe wyliczenia, np. czy dało by w ogóle prowadzić armię w której byłoby 20 tysięcy jezdnych? Ile taka armia potrzebuje siana, mięsa, chleba itd? Czy dałoby się taką armię zaopatrzyć w dawnych czasach?

Wiele tu jest rzeczy bardzo ciekawych jak to, że w czasach średniowiecza większość ludzi żyła na krawędzi przetrwania albo niebezpiecznie blisko tej krawędzi. Wystarczył rok czy tym bardziej dwa lata nieurodzaju i dochodziło do drastycznego spadku populacji. A nawet jak był urodzaj to wystarczył przysłowiowy "przemarsz wojska" i to już było tragedią. Nie trzeba było palić wsi i mordować mieszkańców, wystarczyło im odebrać połowę ziarna i już skazywało się większość z nich na śmierć głodową. W tej sytuacji wymordowanie mieszkańców można by nawet rozpatrywać jako czyn humanitarny...

To co dla mnie było największym odkryciem to fakt, że miasta wymagały (a może wymagają nadal?) stałego dopływu nowych mieszkańców ze wsi. Powstrzymanie tego dopływu (co istotnie w Polsce nastąpiło) prowadziło nieuchronnie do kurczenia się i upadku miast. A ponadto, że do istnienia miast konieczne były... wielkie lasy! Miasto bez lasu tak samo musiało upaść.

Jest tu cała masa rzeczy, które dają do myślenia. A myśleć i zastanawiać się - warto!

Audiobook jest ciekawy ale od razu powiem, że proponuję jednak tę książkę czytać tradycyjnie bo jest tu sporo liczb, które warto na spokojnie przemyśleć. A te liczby dają do myślenia.

Np. czy tysiąc zbrojnych dla dawnych pisarzy i kronikarzy to było tyle samo co dla nas - dzisiejszych czy...

Rozwiń

Zwiń

Daje do myślenia, że to chyba pierwsza popularrno-historyczna książka o obozie w Berezie Kartuskiej. Może były wcześniej jakieś opracowania ściśle naukowe. A przecież to była bardzo ważne i głośne zagadnienie trwające w sumie przez 1/4 Dwudziestolecia.

Autor koncentruje się tu na temacie funkcjonowania obozu ze szczególnym uwzględnieniem stosowanych tam kar, a w zasadzie to stosowanych tam tortur. Co prawda brakuje tu trochę wyważenia, bo przy takim podkreślaniu dręczenia więźniów to wychodziłoby na to, że śmiertelność musiałaby w Berezie być podobna jak w Mauthausen a przecież tak nie było. Musiało być też w Berezie także i "normalne" życie czego tu nie widać. Może to dlatego, że za mało powstało książek wspomnieniowych więźniów Berezy. Po zlikwidowaniu obozu było wiele, o wiele bardziej przejmujących wydarzeń, więc pewnie i w pamięci jej więźniów Bereza jakoś zmalała...

Dużo miejsca poświęcił Wojciech Łada osobom najbardziej zaangażowanych oprawców, komendantowi Kamala-Kurhańskiemu oraz wojewodzie Kostce-Biernackiemu. To co jest ciekawe, że bardzo obficie korzysta z materiałów procesu z początku lat 50tych. Do taj pory u nas rzadko korzysta się z materiałów z tych procesów pewnie dlatego, że zeznania wówczas składane były często wymuszane a przez to tendencyjne, co jednak nie zmienia sytuacji, że jest tam bardzo wiele cennych informacji. Przy tym nie wolno zapominać, że proces oprawców z Berezy odbyłby się po wojnie niezależnie od tego, która opcja objęłaby władzę.

Autor koncentruje się na życiu w samym obozie a mnie interesowałoby bardzo to, jak i dlaczego ludzie tam trafiali i jak o tym decydowano. Trochę o tym wiem, trochę ten temat znajduje odbicie w tej książce ale dla mnie to za mało. Niestety, to chyba jeden z tych tematów, o którym o wiele więcej trudno się będzie dowiedzieć.

No i interesujące byłoby to, gdyby ktoś napisał więcej o tym, jak istnienie obozu w Berezie było postrzegane w społeczeństwie polskim wówczas. Bo pewne jest to, że nie było to powszechnie krytykowane a chyba wręcz przeciwnie. Taka sprawiedliwość "instant" zawsze i wszędzie znajduje wiele poparcia.

Daje do myślenia, że to chyba pierwsza popularrno-historyczna książka o obozie w Berezie Kartuskiej. Może były wcześniej jakieś opracowania ściśle naukowe. A przecież to była bardzo ważne i głośne zagadnienie trwające w sumie przez 1/4 Dwudziestolecia.

Autor koncentruje się tu na temacie ...

Rozwiń

Zwiń

A gdyby tak ktoś napisał nową wersję “Chłopów”? Coś dziejącego się w jakiejś polskiej wiosce ale za to mocno odizolowanej od świata zewnętrznego? W społeczności pełnej rytuałów i norm ale pełnej podskórnej pasji, konfliktów i buzujących hormonów? Historię opowiadaną przez narratora mówiącego raz głosem historyka, w innych momentach głosem młodej dziewczyny a jeszcze w innych zaciągającym po kresowemu? A do tego gdyby to jeszcze było napisane z poczuciem humoru, bo Reymont to był jednak zbyt sztywny, najlepiej gdyby to była taka trochę angielska ironia, bo przecież rzecz musiałaby się dziać w jednym z osiedli uchodźców polskich w Anglii po II WŚ…

Gdyby takie dzieło powstało… ale przecież ono powstało! Cztery pory roku w polskim osiedlu w Foxley niedaleko Herefordu w rejonie Marchii walijskiej (i tu był ten moment, kiedy musiałem sprawdzić co to w ogóle jest ta “marchia”, jeśli ktoś to sprawdzi tak jak ja to zrozumie też i jedno ze znaczeń tytułu książki). Dzieje się ta historia między 1952 a 1953 rokiem, kiedy to w Londynie smog zabija kilkanaście tysięcy osób, cała Brytania szykuje się do koronacji Elżbiety II a w Moskwie umiera Józef Stalin (oraz Sergiusz Prokofiew ale o tym ostatnim akurat w obozie w Foxley raczej mało się mówi).

Nie pamiętamy już, że Polacy byli największą grupą uchodźców przyjętą na Wyspach od czasu Hugenotów (i jeśli nie liczyć Irlandczyków, o których nie wiadomo czy byli imigrantami czy raczej po prostu migrantami). I jak to z imigrantami zawsze było: nie znają języka, większość nie zna żadnego fachu wartościowego w nowym kraju, miejscowi raczej się od nich dystansują a niektórzy wprost każą im wracać do domu (bo przecież “Anglia dla Anglików”). Jak to z imigrantami: starsi cały czas wspominają stary kraj i mówią o powrocie, choć tak naprawdę to nikt nie chce wracać, zwłaszcza że ich dawne domy już nie są w Polsce. Młodzi, zwłaszcza ci, co to urodzili się w Kazachstanie, w Palestynie, we Włoszech czy już w Anglii, w ogóle nie mają czego wspominać i w dużej części coraz rzadziej mówią po Polsku. A po 50 latach, kiedy dotrze następna, o wiele większa fala imigrantów to po tych wcześniejszych nie pozostaną ślady nawet w nazwiskach a obóz w Foxley zniknie niemal bez śladu, podobnie jak wielki budynek Foxley Manor.

Nie pamiętamy, ale dzięki Bogu powstała taka piękna i niezwykle zabawna książka i dzięki niej mogłem sobie o tym przypomnieć. A i Wy wszyscy możecie za niewielkie pieniądze ją nabyć i daję Wam słowo honoru, że nie będziecie żałować. Uśmiejecie się nieraz, wzruszycie kilka razy ale i będzie mieli okazję do refleksji nad Światem, Polską i Polakami.

Było kilku dobrych pisarzy polskich wśród powojennej emigracji i niektórzy napisali kilka niezłych książek, żeby wspomnieć Witolda Gombrowicza, Wacława Solskiego, Rafała Malczewskiego czy Kazimierza Wierzyńskiego. Był też taki emigracyjny debiutant jak Andrzej Bobkowski. Ale od dziś muszę do tych wielkich postaci literatury polskiej dodać Hannę Świderską. To jest wspaniała książka.

A gdyby tak ktoś napisał nową wersję “Chłopów”? Coś dziejącego się w jakiejś polskiej wiosce ale za to mocno odizolowanej od świata zewnętrznego? W społeczności pełnej rytuałów i norm ale pełnej podskórnej pasji, konfliktów i buzujących hormonów? Historię opowiadaną przez narratora mówiące...

Rozwiń

Zwiń

Myślę, że to może być ciekawa książka dla tych, którzy chcą się dowiedzieć czegoś o Szwecji i o Szwedach. Jest tu wiele niespodzianek, bo najwyraźniej Szwedzi różnią się od Polaków w stopniu o wiele większym niż mogłem przypuszczać.

Jednak jeśli ktoś nie studiuje szwedzkiej duszy to ta książka może być przyciężka, gdyż porusza tak wiele różnorodnych tematów, że Polakowi może być trudno za tym nadążyć. Jest tu i o lekceważeniu lekceważeniu ekologii ale i i przesadzonej ekologii, o przesadzonym modernizmie i o słabości demokratycznego nadzoru w Szwecji, o przesadzonym planowaniu przestrzennym ale także o tendencjach do odgórnego kształtowania społeczeństwa co często ociera się bardzo mocno o dyskryminację niektórych grup. I jeszcze pewnie o wielu innych rzeczach, o których zapomniałem, ale wszystko to razem jest taką mieszanką, że trudno mi wyciągnąć z tego jakieś wnioski dla mnie i dla nas.

Myślę, że to może być ciekawa książka dla tych, którzy chcą się dowiedzieć czegoś o Szwecji i o Szwedach. Jest tu wiele niespodzianek, bo najwyraźniej Szwedzi różnią się od Polaków w stopniu o wiele większym niż mogłem przypuszczać.

Jednak jeśli ktoś nie studiuje szwedzkiej duszy to ta ks...

Rozwiń

Zwiń

Konwicki dotyka tu jednego z najciekawszych, dla mnie, zagadnień związanych z partyzantką antykomunistyczną: motywacji tych młodych ludzi do "pójścia do lasu". Dziś, kiedy z wszystkich nich czyni się "wyklętych" najłatwiej jest nie przyznawać, że patriotyzm i antykomunizm nie były jedynymi powodami a może nawet rzadszymi niż byśmy chcieli. Nie jest łatwo przyznać, że równie silnymi argumentami była chęć przeżycia przygody, zaimponowanie kolegom (a jeszcze bardziej koleżankom) a nawet chęć poczucia siły i dominacji, którą daje nabita broń trzymana w dłoni.

Ze względu na czas powstania jest tu pewien związek z "Popiołem i diamentem" ale bardzo luźny, wynikający głównie z tego, że Andrzejewski znał ten temat z zewnątrz a Konwicki faktycznie w tym uczestniczył. Ciekawe, że Andrzejewski podkreślał rozterki człowieka wykonującego wyroki na przeciwnikach a u Konwickiego rozstrzeliwanie "wrogów" jest zwyczajną sprawą. Ponieważ ten drugi znał to z praktyki to może to coś znaczy.

Konwicki dotyka tu jednego z najciekawszych, dla mnie, zagadnień związanych z partyzantką antykomunistyczną: motywacji tych młodych ludzi do "pójścia do lasu". Dziś, kiedy z wszystkich nich czyni się "wyklętych" najłatwiej jest nie przyznawać, że patriotyzm i antykomuni...

Rozwiń

Zwiń

Do tej pory znałem tylko duże fragmenty tej książki opublikowane dawno temu w "Literaturze na Świecie" i po zapoznaniu się z całością jestem zaskoczony bo zupełnie inaczej ją teraz widzę. Oczywiście jest to wspomnienie i coś w rodzaju reportażu z frontu, oczywiście jest to na bieżąco pisane wyjaśnienie sensu i przebiegu Dni Majowych w Barcelonie - to wiedziałem. Ale nie wiedziałem, że była to także bieżąca polemika publicystyczna i mam wrażenie, że dla Orwell to było nawet ważniejsze niż wartość reportażowa.

To mi dało mocno do myślenia i spróbowałem się wczuć w ówczesną sytuację w ogólnie rozumianym ruchu robotniczym. Był już wyraźny antagonizm między Międzynarodówkami komunistyczną i socjalistyczną ale to były wciąż rozbieżności dość świeże i dla wielu ludzi z lewicy było to coś w rodzaju kłótni w rodzinie - różnimy się bardzo mocno ale nadal jesteśmy krewnymi i mamy jakieś wspólne interesy. Taka sytuacja rodzi bardzo wiele skomplikowanych konsekwencji. Na przykład użycie dziś terminu "komunista" wobec kogoś z tamtych czasów jest w ogóle nieadekwatne. Bo od razu trzeba by użyć specyfikacji "jaki komunista?". POUM to byli komuniści, PCE to też byli komuniści, PSOE czyli socjaliści to niby nie komuniści ale jednak w dużym stopniu marksiści co dziś się utożsamia z "komunistami". A do tego jeszcze inne ugrupowania lewicowe co dziś wielu równa z komunistami bez oporów. Nie wiadomo też co dziś sądzić o anarchistach bo ten ruch w Polsce chyba nigdy nie rozwinął się w stopniu nawet zbliżonym do ówczesnej Hiszpanii. Tu książka Orwella pozwala choćby w dość ogólnym stopniu nabrać poglądu na tę skomplikowaną sytuację.

W dodatku wówczas jeszcze nie wiadomo było tak naprawdę do czego prowadzi Stalin. Były już gułagi i był po Wielkim Głodzie na Ukrainie ale te wiadomości jeszcze nie były szeroko znane. Wielka Czystka dopiero się zaczynała więc też nikt się nie spodziewał jaką może mieć skalę. W tej sytuacji skala wrogości i metody działania komunistów związanych z Kominternem była dla wszystkich zaskoczeniem i wielu nie dopuszczało prawdziwości takich wiadomości. Tutaj głos Orwella był niezwykle istotny bo starał się on przedstawiać angielskim czytelnikom lewicowym prawdziwy przebieg zdarzeń i obnażać kłamstwa upowszechniane przez oficjalną propagandę republikańską (kierowaną właśnie przez kominternowców). Wydaje mi się nawet, że to był prawdziwy powód powstania tej książki. Oczywiście Orwell nie byłby sobą gdyby nie był sceptykiem: bardzo wyraźnie daje znać czytelnikowi, że nawet on sam, Orwell, może się mylić bo widział tylko jedną stronę sytuacji.

Jeszcze jedną sprawą, która dziś z całą pewnością może być niejasna i bardzo zaskakująca, to jest przekonanie co do słuszności marksowskiej teorii następstwa formacji społecznych. Nawet więcej: dla wielu to nie była teoria tylko zasada naukowa, od której nie może być odstępstw. Dziś więc może być wielkim zaskoczeniem, że była to przyczyna, dla której komuniści-stalinowcy w Hiszpanii republikańskiej stali się siłą antyrewolucyjną a wręcz konserwatywną. Jest to na tyle trudne do zrozumienia, że nie mam przekonania czy kierowali się faktycznie taką ideologią czy też ich celem było raczej pozbycie się konkurentów na lewej stronie, co byłoby łatwiejsze dziś do zrozumienia.

Wszystko to mówi mi jedno: wszelka próba upraszczania i sprowadzania do jednego mianownika zdarzeń historycznych prowadzi do tego, że ich nie rozumiemy. A kiedy historii nie rozumiemy to kompletnie niczego nas ona nie nauczy.

Do tej pory znałem tylko duże fragmenty tej książki opublikowane dawno temu w "Literaturze na Świecie" i po zapoznaniu się z całością jestem zaskoczony bo zupełnie inaczej ją teraz widzę. Oczywiście jest to wspomnienie i coś w rodzaju reportażu z frontu, oczywiście jest to na bie...

Rozwiń

Zwiń

Są to 3 lub 4 historie Polaków z terenów Zaolzia, które autorka starała się zbadać możliwie dogłębnie. Nie ma tu chęci ani planu przedstawienia "obiektywnego" obrazu całości zagadnienia tego bardzo skomplikowanego etnicznie obszaru i chwała za to autorce bo wyszłaby z tego zmielona sztampa. A tak przed przedstawienie historii kilku konkretnych osób widać wierzchołek tego tematu. Są więc Polacy, którzy konspirują (często w sposób zupełnie wariacki i kończący się tragicznie), są polscy działacze, którzy stają się aktywnymi volksdeutschami, jest Polka, która donosi na akowca z powodu zawodu miłosnego, jest Polska, która trafia do obozu koncentracyjnego bo została, jak sądzi, wykorzystana do pomocy w ucieczce z więzienia, są źli Niemcy i dobrzy Niemcy a do tego wszystkiego jeszcze radzieccy dywersanci.

W takiej drobnej historii dzieje się wielka historia.

Są to 3 lub 4 historie Polaków z terenów Zaolzia, które autorka starała się zbadać możliwie dogłębnie. Nie ma tu chęci ani planu przedstawienia "obiektywnego" obrazu całości zagadnienia tego bardzo skomplikowanego etnicznie obszaru i chwała za to autorce bo wyszłaby z tego zmielo...

Rozwiń

Zwiń

Ja jestem z tego pokolenia, które pamięta Zygmunta Kałużyńskiego z telewizji. Zresztą kto go tam widział i słuchał to raczej go nie zapomni. To jedna z takich postaci, które kiedyś nazywano "osobowościami telewizyjnymi" jak Wiktor Zin czy Szymon Kobyliński. Ze smutkiem pomyślałem sobie, że dziś już żaden z nich najprawdopodobniej w ogóle nie zostałby wpuszczony przed kamerę bo "mało byli telewizyjni". Przykry efekt komercjalizacji tego medium.

Ale ja jestem z tego pokolenia, które o wiele mniej znało publicystykę Kałużyńskiego. Kilka tal temu przeczytałem "Pamiętnik orchidei" i on już mnie zaskoczył głębokością przemyśleń na tematy inne niż tylko krytyka filmowa. A tu jest wybór bardzo różnych tekstów z bardzo różnych okresów powojennych, tak bardzo różnych jak pierwsza połowa lat 50tych, jak lata 80te i jak okres po transformacji. Niektóre, jak te, w których pisze na tematy religijne, biblijne są wręcz zdumiewające ale jak najbardziej pozytywnie. Jedna rzecz, która się rzuca w ucho: wydaje się, że Kałużyński cały czas był sobą - gdyby nie dodawane na końcu daty publikacji to miałbym problem z ich ulokowaniem na osi czasu. Jest bardzo wartościowa cecha publicysty (i krytyka filmowego).

Dla tych, którzy Kałużyńskiego pamiętają i wydaje im się, że go znali (jak ja myślałem) będzie to wielkie odkrycie. Dla tych co go nie pamiętają może to być dziwna ramota pisana przez nie wiadomo kogo. Ale za to może trafią do nich opinie o naszym kinie.

Ja jestem z tego pokolenia, które pamięta Zygmunta Kałużyńskiego z telewizji. Zresztą kto go tam widział i słuchał to raczej go nie zapomni. To jedna z takich postaci, które kiedyś nazywano "osobowościami telewizyjnymi" jak Wiktor Zin czy Szymon Kobyliński. Ze smutkiem pomyślałem...

Rozwiń

Zwiń

To były już niemal ostatnie lata, kiedy przejechanie samochodem 100 tysięcy kilometrów po świecie było wielką wyprawą i do tego niebezpieczną. I można było to zrobić mając w zasadzie jakieś grosze w kieszeni.

Przy tej okazji interesujący obraz tego jak w owym czasie ubarwiano sprawozdania i reportaże - tak, że dziś trzeba odkrywać warstwami co tu w ogóle było prawdą.

To były już niemal ostatnie lata, kiedy przejechanie samochodem 100 tysięcy kilometrów po świecie było wielką wyprawą i do tego niebezpieczną. I można było to zrobić mając w zasadzie jakieś grosze w kieszeni.

Przy tej okazji interesujący obraz tego jak w owym czasie ubarwiano sprawozdania...

Rozwiń

Zwiń